- Inleiding
Op 25 oktober 2018 verklaarde de rechtbank Amsterdam het Slotervaartziekenhuis failliet.[1] Het faillissement van een ziekenhuis heeft maatschappelijke impact. Minister Bruins werd door de Tweede Kamer op het matje geroepen[2] en in de krant verschenen berichten over demonstraties tegen het faillissement van het Slotervaartziekenhuis, berichten over wat de politiek deed aan het faillissement en, natuurlijk, “sfeerverhalen” van patiënten die nog zieker zijn geworden van de hele situatie.[3]
Tegen de faillietverklaring is door 42 opposanten een verzetschrift ingediend. In het verzetschrift stellen de opposanten zich op het standpunt dat bij de beantwoording van de vraag of sprake is van een toestand van hebben opgehouden te betalen, naast de belangen van de gezamenlijke schuldeisers, óók belangen van maatschappelijke aard die gepaard gaan met het faillissement van een ziekenhuis dienen te worden mee gewogen. In deze Update ga ik in op de vraag of bij faillietverklaring ook belangen van maatschappelijke aard dienen te worden mee gewogen.
- Verzet
Op grond van art. 10 Faillissementswet (hierna: Fw) heeft iedere schuldeiser en iedere belanghebbende het recht van verzet tegen de faillietverklaring. Belanghebbenden zijn personen die in enige rechtsbetrekking tot de failliet staan, zoals bijvoorbeeld werknemers[4], echtgenoten[5] en huurders[6]. Degene die in verzet komt verzoekt de faillietverklaring te vernietigen.
Wanneer vernietigt de rechter een faillietverklaring? De “verzetter” dient aan te tonen dat 1) de gefailleerde niet langer in een toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen (ex nunc) of 2) de aanvrager van het faillissement geen vorderingsrecht had ten tijde van het aanvragen van het faillissement (ex tunc) (art. 1 Fw). De curator kan verzet indienen als de aanvrager (in deze gevallen vaak de failliet zélf) misbruik maakt van zijn bevoegdheid om het faillissement aan te vragen.[7]
- De rol van “belangen van maatschappelijke aard” in faillissement Slotervaartziekenhuis
De curator moet bij de uitoefening van zijn taak uiteenlopende, soms tegenstrijdige, belangen behartigen en behoort bij het nemen van zijn beslissingen (die vaak geen uitstel kunnen lijden) ook rekening te houden met belangen van maatschappelijke aard. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval, moet de curator de maatschappelijke belangen laten prevaleren boven de belangen van individuele (niet: gezamenlijke) schuldeisers.[8] Het maatschappelijk belang, van bijvoorbeeld werkgelegenheid of voortzetting van de onderneming, kan prevaleren boven het individuele belang van individuele schuldeisers.[9] Bij besluiten van de curator spelen “belangen van maatschappelijke aard” dus een (beperkte) rol.
Spelen “belangen van maatschappelijke aard” ook een rol tijdens een verzetsprocedure tegen de faillietverklaring? De rechtbank Amsterdam oordeelde op 1 november 2018 in het faillissement van het Slotervaartziekenhuis van niet:
“De bevoegdheid van de rechtbank reikt in deze niet verder dan toetsing aan de Faillissementswet, die voor een ruimere beoordeling dan aan de financiële toestand van de schuldenaar geen ruimte biedt. Of sprake is van misbruik van bevoegdheid door de directie en de eigenaren van het Slotervaartziekenhuis, zoals opposanten tot slot nog hebben gesteld, kan – daargelaten dat opposanten deze stelling onvoldoende hebben toegelicht – bij de beoordeling van de financiële toestand evenmin worden betrokken.”[10]
De rechtbank laat de faillietverklaring dus in stand. De curator is na de faillietverklaring op zoek gegaan naar een overnamekandidaat. Dit heeft geleid tot een tweede rechtszaak. In een kort geding van 9 november 2018[11] vorderde de medisch specialisten van het Slotervaartziekenhuis dat de curator wordt gelast om de verkoop en overdracht van activa van het Slotervaartziekenhuis op te schorten tot uiterlijk 19 november 2018. De medisch specialisten wilden zelf een bod doen. De specialisten voerde aan dat zij hun vordering mede in het belang van de patiënten instellen, terwijl de curator eveneens betoogde dat het belang van patiënten eist dat verkoop niet verder wordt uitgesteld. De rechtbank oordeelde dat de curator niet onrechtmatig handelde jegens de specialisten en dus een doorstart mocht proberen te bewerkstelligen. Het kort geding heeft overigens niet gebaat: een doorstart is uiteindelijk niet gelukt.[12]
- Slot
De rechtbank houdt bij de beoordeling van het verzet strikt vast aan de in paragraaf 2 genoemde (objectieve) omstandigheden waaronder de faillietverklaring kan worden vernietigd. Hierin spelen “maatschappelijke belangen” geen rol. Alleen de curator kan een beroep doen op misbruik van bevoegdheid. Helder verhaal, of zoals Van Solinge schrijft: “Zieke bedrijven gaan failliet. Er is geen reden om bij zieke ziekenhuizen van die regel af te wijken.”[13]
[1] Het Slotervaartziekenhuis is niet het eerste ziekenhuisfaillissement van Nederland. Het Ruwaard van Putten Ziekenhuis en Ziekenhuis De Sionsberg zijn het Slotervaartziekenhuis voorgegaan, maar beide hebben gelijk een doorstart gemaakt.
[2] “Bruins zwaar onder vuur in Kamer over failliete ziekenhuizen”, FD 1 november 2018.
[3] Zie bijvoorbeeld: “Schrijnende gevolgen failliet MC Slotervaart: ‘Ik heb kans om vrijwel doof te worden’”, AD 30 oktober 2018.
[4] Rb. Amsterdam 25 mei 2005, ECLI:NL:RBAMS:2005:AU0636.
[5] Rb. Den Bosch 22 februari 2005, ECLI:NL:RBSHE:2005:AT4049.
[6] HR 16 april 1982, ECLI:NL:HR:1982:AG4366.
[7] HR 22 december 2017, ECLI:NL:HR:2017:3269. In het geval van een lege boedel heeft de curator belang bij verzet, omdat hij voor zijn werkzaamheden niet betaald krijgt. In een dergelijk geval moet de vennootschap geliquideerd.
[8] HR 19 april 1996, ECLI:NL:HR:1996:ZC2047 (Maclou).
[9] HR 24 februari 1995, ECLI:NL:HR:1995:ZC1643 (Sigmacon II). Zo kan de curator in een voorkomend geval besluiten tot verkoop van onder eigendomsvoorbehoud geleverde goederen (waarmee hij het belang van de schuldeiser schendt), als dat in het belang is van de continuïteit van de onderneming, zonder dat de curator hiervoor persoonlijk aansprakelijk is (zie HR 19 april 1996, ECLI:NL:HR:1996:ZC2047 (Maclou)).
[10] Rb. Amsterdam 1 november 2018, ECLI:NL:RBAMS:2018:7803.
[11] Rb. Amsterdam 9 november 2018, ECLI:NL:RBAMS:2018:8121.
[12] “Geen doorstart voor Slotervaart, mogelijk wel voor IJsselmeer”, FD 14 november 2018.
[13] G. van Solinge, “Zieke bedrijven gaan failliet. Er is geen reden om bij zieke ziekenhuizen van die regel af te wijken”, FD 12 november 2018.